Terug naar website

IJzer

IJzer uit voeding
De chemische vorm die ijzer aanneemt in ons voedsel
Haal dus voldoende ijzer uit je dagmenu
Onze dagelijkse behoefte
Verschillende oorzaken van ijzertekort
Algemene symptomen van ijzertekort
Een ijzertekort verhelpen
Een ijzertekort voorkomen

Wat is ijzer?
IJzer is een scheikundig element, symbool Fe. Verbindingen met FE++ worden aangeduid met Ferro of FE(II), die met Fe+++ duidt men aan met Ferri of Fe(III).

Voor ons lichaam is ijzer een sporenelement. Dit is een stof die in minimale hoeveelheid in ons lichaam voorkomt en een onmisbare rol speelt in de stofwisseling. Het is betrokken bij alle stofwisselingsprocessen waarbij zuurstof een rol speelt.

Ons lichaam haalt dan ook ijzer uit onze voeding.

Onze dagelijkse behoefte is afhankelijk van verschillende factoren, waaronder leeftijd en geslacht. Zo hebben kinderen voldoende ijzer nodig om hun denkvermogen en spiercoördinatie te ontwikkelen. Zwangere vrouwen hebben meer ijzer nodig door de ontwikkeling van de foetus.

Een tekort aan ijzer heeft verschillende oorzaken. Algemene symptomen herken je afhankelijk van de snelheid van optreden en de leeftijd van de patiënt. Uiteraard kan je een ijzertekort verhelpen . Als je gevoelig bent, kan je ook een ijzertekort voorkomen.

WAAR HAALT JE LICHAAM IJZER VANDAAN?

Uit je voeding. Haal dus voldoende ijzer uit je dagmenu. Slechts 10% van het ijzer dat in onze voeding zit, wordt opgenomen door de darm. Wat normaal is: het lichaam neemt niet meer ijzer op dan noodzakelijk. Zo zal je bij ijzertekort of bij een verhoogde behoefte wél meer ijzer absorberen. Meer dan 25 tot zelfs 40%.

Mannen hebben ongeveer 5 gram ijzer in hun lichaam. Hiervan gaat één milligram per dag verloren. Vrouwen hebben gemiddeld 2 gram en verliezen 2 miligram per dag.

Dit verlies van ijzer gebeurt via urine, zweet, kleine bloedingen, afschilfering van huidcellen en menstruatie bij de vrouw.

Ook belangrijk voor de opname in ons lichaam is de chemische vorm dat ijzer aanneemt in ons voedsel.

HET IJZERGEHALTE VAN JE VOEDING

IJzervoorziening uit een gemiddeld dagmenu:

Voedingsmiddel Hoeveelheid(g) IJzergehalte( mg)
     
Vlees en vleeswaren* 100 1.5
Groenten*, gekookt 200 1.2
Aardappelen, gekookt 200 1.2
Fruit gemiddeld 200 0.6
Bruin Brood 200 3.4
Melk ( halfvol) 400 0.0
     
    7.9

Bron: Mens en voeding HB Uitgevers Baarn

* Grote verschillen mogelijk binnen dezelfde productgroep: rund- of lamvlees biedt meer ijzer dan varkensvlees of kip.

Ook peulvruchten bevatten meer ijzer. Opvallend is dat melk- en melkproducten er nauwelijks bevatten.

Het is niet gemakkelijk om voldoende ijzer uit je voeding op te nemen (slechts 10%). Veel is 7.9 mg niet. Daarom moet je ijzerrijke voedingsmiddelen regelmatig gebruiken om aan je behoeften te voldoen.

Deze voedingsmiddelen zijn bekend voor hun hoge ijzergehalte:

Bevat spinazie veel ijzer?

WELKE VORM NEEMT IJZER AAN IN ONS VOEDSEL?

II-waardig ijzer ofwel de ferrovorm – ook haem-ijzer genoemd – is vooral in dierlijke producten aanwezig. En dit onder de vorm van hemoglobine, myoglobine en ijzerbevattende enzymen. Dit ijzer wordt makkelijk opgenomen, voor zo'n 25 à 30%.

III-waardig ijzer ofwel de ferrivorm – ook non-haemijzer genoemd – vinden we in plantaardige producten en wordt veel moeilijker geabsorbeerd. Het moet eerst gereduceerd worden tot FE++ voor de opname. Ook wordt deze vorm beter geabsorbeerd als er vitamine C in de maaltijd zit.

IJzer wordt na absorptie grotendeels gebruikt voor de synthese van hemoglobine. Het wordt in de rode bloedcellen verpakt. Deze rode bloedcellen vervoeren zuurstof van de longen naar de weefsels. Een ander deel gaat naar de spiercellen als myoglobine, waar zuurstof gebruikt wordt voor de verbranding van suikers en vetten en de ijzerhoudende enzymen, die betrokken zijn bij allerlei opbouw- en afbraakreacties. Tot slot houdt het lichaam nog één derde van het ijzer als voorraad, mocht er te weinig in het voeding zitten.

Maar het lichaam is zeer zuinig met ijzer. Het probeert zoveel mogelijk te recuperen bij afbraakprocessen. Bijvoorbeeld: na 120 dagen sterven de rode bloedcellen. Het ijzer wordt na deze afbraak gerecupereerd door de lever en milt.

JE DAGELIJKSE BEHOEFTE AAN IJZER

Leeftijd
Vrouw (mg/dag)
Man (mg/dag)
 
0-5j
5
5
6-8j
7
7
9-13j
11
10
14-18j
14
15
19-30j
16
11
31-50j
15
9
51-70j
8
9
>70j
8
9
Zwangerschap
20
(voornamelijk in het
tweede en derde trimester)
 
Borstvoeding
10

DE OORZAKEN VAN EEN IJZERTEKORT

Een ijzertekort komt vaak voor bij:

Ons lichaam kan dankzij een voorraad het ijzertekort compenseren. Maar op termijn kan dat leiden tot bloedarmoede ofwel anemie.

Of je werkelijk een tekort aan ijzer hebt, bepaalt een bloedonderzoek. Je arts kan eventueel geschikte medicatie voorschrijven.

WANNEER HEB JE EEN IJZERTEKORT?

Je lichaam tracht een beginnend ijzertekort te compenseren. Het haalt meer ijzer uit de voeding en maakt extra ijzer vrij uit de reserve. Soms is dit onvoldoende en geeft dit aanleiding tot een duidelijk ijzertekort. Ook anemie of bloedarmoede genoemd. Gevolg: de weefsels krijgen minder zuurstof.

De symptomen van een ijzertekort hangen af van de snelheid van optreden en de leeftijd van de patiënt. Zijn de ijzerreserves serieus gedaald, dan treden deze sypmtomen vaak op:

Bij een acute bloeding treden acute klachten op:

Snel ingrijpen met een bloedtransfusie is een noodzaak.

HOE BEHANDEL JE EEN TEKORT AAN IJZER?

Enkel een arts kan een ijzertekort opsporen. Hij doet dit via een bloedafname. Is er sprake van een tekort, dan spoort hij eerst de oorzaak op. Daarna of in afwachting schrijft hij je een geschikt ijzerpreparaat voor om het tekort te verhelpen.

Dan neem je ijzer oraal onder de vorm van ijzerverbindingen (ferroverbindingen). Bijvoorbeeld: ferrogluconaat, ferrosulfaat, ferrofumaraat. Oraal, omdat je zo het lichaam minder snel overlaadt met ijzer.

Doe dit in voldoende hoge doses en over een voldoende lange periode, zo'n 8 à 12 weken. Want een ijzertekort aanvullen kan maanden in beslag nemen.

Doe dit ook steeds in overleg met je arts. Een te hoge dosis kan behoorlijk wat neveneffecten veroorzaken: van acute maagstoornissen tot zeer ernstige leverintoxicatie.

Bijwerkingen zijn meestal maag-en darmklachten. Je stoelgang kleurt donker en je kan last krijgen van constipatie. Neem 's morgens je ijzerpreparaat ook liefst nuchter: een half uur voor het ontbijt, liefst met een glas fruitsap. Ook koffie, thee, melk vermijd je best het eerste halfuur.

Let ook op voor gelijktijdig gebruik van antacida, zoals Maalox, Rennie en Gaviscon. Deze remmen de ijzeropname.

Combineren met vitamine C is zinvol, maar in de praktijk niet noodzakelijk. Een andere toediening van FE+++ dan oraal (parenteraal) gebeurt enkel als de orale weg niet volstaat. Er bestaat immers het gevaar van overdosis. En de injecties zijn pijnlijk.

HOE VOORKOM JE EEN IJZERTEKORT?

Ben je gevoelig voor een ijzertekort, probeer dan zoveel mogelijk ijzer uit je voeding te halen. Pas desnoods je voeding aan.

Vervang bijvoorbeeld 's morgens wit brood door volkorenbrood belegd met een stukje vlees. Combineer dit met een glas versgeperst fruitsap. Of eet een sinaasappel of kiwi.

Koffie, thee, melk en andere zuivelproducten gebruikt je liefst een half uur na de maaltijd. Zo wordt de ijzeropname niet negatief beïnvloed.

Breng de rest van de dag zoveel mogelijk variatie in je voeding . En zorg zeker voor voldoende vlees, vis, aardappelen en groene groenten.

Voedingssupplementen op basis van vitamines en mineralen kunnen soms helpen. De meeste preparaten bevatten de dagelijks aanbevolen hoeveelheid ijzer.

Raadpleeg bij ernstige tekorten steeds je arts.

BEVAT SPINAZIE VEEL IJZER?

Spinazie bevat inderdaad relatief veel ijzer. Maar jammer genoeg onder de vorm van het slecht absorberende niet-haem ijzer. Dit wil zeggen dat de opname erg beperkt is. Bovendien bevatten de plantaardige voedingsmiddelen o.a. vezels en fosfaten die de opname van ijzer uit de darm bemoeilijken.

Toch blijft spinazie een waardevolle bron van ijzer, vitaminen en mineralen.

Laatst aangepast op 18/12/2008